Veel gestelde vragen verkiezingen

Nee, bij deze verkiezing kan er alleen op woensdag 15 maart worden gestemd.

Bij de provinciale statenverkiezingen kiest u de leden van de provinciale staten. Deze leden worden ‘statenleden’ genoemd en zijn de volksvertegenwoordigers van de provincie. Zij hebben een aantal belangrijke taken, waaronder:

• Het bepalen van de doelen en het beleid van de provincie op de belangrijkste punten. Zo beslissen ze mee over bijvoorbeeld de aanleg van woonwijken, bedrijventerreinen, natuurgebieden en doorgaande wegen en verlenen ze milieuvergunningen aan bedrijven;
• Ook bepalen ze hoe er aan de doelen van de provincie wordt gewerkt en hoeveel geld ervoor is;
• De statenleden controleren het bestuur van de provincie, de gedeputeerde staten;
• De statenleden kiezen ook de leden van de Eerste Kamer.

Om te mogen stemmen bij de provinciale statenverkiezingen, moet u aan de volgende voorwaarden voldoen:

• U heeft de Nederlandse nationaliteit;
• U bent 18 jaar of ouder;
• U bent niet uitgesloten van het kiesrecht
• U woont in de provincie waarvoor de verkiezing plaatsvindt.

Kijk voor meer informatie over kiesgerechtigdheid bij de provinciale statenverkiezingen op de website van de Kiesraad(externe link).

Bij de waterschapsverkiezingen stemt u voor het algemeen bestuur van een waterschap. Het algemeen bestuur bepaalt het beleid van het waterschap en controleert het dagelijks bestuur.

Nederland ligt voor een groot deel onder zeeniveau. Dat maakt ons kwetsbaar voor overstromingen. Het is daarom belangrijk om het water te controleren en ons te beschermen tegen het water.
De 21 waterschappen in Nederland zorgen ervoor dat wij droge voeten houden. En dat we schoon water hebben. De waterschappen houden zich o.a. bezig met:

• Het beheer van dijken en sluizen om Nederland te beschermen tegen overstromingen;
• Het zuiveren van afvalwater;
• Zorgen voor voldoende water. Bijvoorbeeld door water op te slaan bij droogte en water weg te pompen als het veel regent;
• Zorgen dat het water in sloten, rivieren en beken schoon en gezond is voor mens, plant en dier.

Een aantal waterschappen draagt nog de naam Hoogheemraadschap. Zo heetten vroeger de waterschappen die tegen de zee beschermden.

Zowel volwassenen met de Nederlandse nationaliteit, EU-burgers als niet-Nederlanders met een geldige verblijfsvergunning (onafhankelijk van de duur van hun verblijf in Nederland) mogen stemmen bij de waterschapsverkiezingen.
Om een stem uit te kunnen brengen (actief kiesrecht) gelden de volgende eisen:

• u moet 18 jaar of ouder zijn;
• u mag niet zijn uitgesloten van het kiesrecht;
• u moet volgens de Basisregistratie Personen op de dag van kandidaatstelling (30 januari 2023) in een waterschap wonen.

Stemgerechtigdheid Oekraïense vluchtelingen

Niet-Nederlanders die geen EU-burger zijn maar wel voldoen aan de vereisten voor leeftijd en ingezetenschap, mogen alleen stemmen voor het algemeen bestuur als zij op de dag van kandidaatstelling in het bezit zijn van een geldige verblijfstitel op grond van de Vreemdelingenwet 2000 artikel 8 onder a, b, c, d, e of I (artikel B 2a van de Kieswet). Dat kan ook het geval zijn voor personen met een Oekraïense nationaliteit, mits zij over een verblijfstitel beschikken als bedoeld in artikel 8 onder a, b, c, d, e of I van de Vreemdelingenwet 2000.

Kijk voor meer informatie over kiesgerechtigdheid bij de waterschapsverkiezingen op de website van de Kiesraad(externe link).

Om te stemmen gaat u naar een stemlokaal in uw gemeente. Voor de verkiezingen ontvangt u thuis een overzicht met de adressen van alle stemlokalen. Op dit overzicht staan ook de stemlokalen die extra toegankelijk zijn voor mensen met een beperking.
Kijk voor een stemlokaal bij u in de buurt op www.waarismijnstemlokaal.nl of op stembureaus op 15 maart.

Wilt u in een andere gemeente binnen uw waterschap of provincie stemmen? Dan moet u een kiezerspas aanvragen. Dat kan op twee manieren: schriftelijk, of mondeling aan de balie van de gemeente.

Schriftelijke aanvraag kiezerspas

Een kiezerspas kunt u schriftelijk aanvragen via een aanvraagformulier. Deze kunt u downloaden via de website van uw of afhalen bij de balie. Een schriftelijke aanvraag voor een kiezerspas moet uiterlijk vrijdag 10 maart bij de gemeente binnen zijn. Bij het verzoek dient een kopie van een identiteitsbewijs te worden gevoegd.

Mondelinge aanvraag kiezerspas

Mondeling een kiezerspas aanvragen kan tot dinsdag 14 maart 12.00 uur. Hiervoor moet u zich persoonlijk melden aan de balie van het gemeentehuis. Bij het verzoek dient een kopie van een identiteitsbewijs te worden getoond.

Verhuist u in verkiezingstijd naar een andere provincie of naar een gebied van een ander waterschap? Dan kan het zijn dat u nog niet kunt stemmen voor uw nieuwe provincie of waterschap.
Het adres waarop u op de dag van kandidaatstelling officieel staat ingeschreven, bepaalt waar u kunt stemmen. Bij de verkiezingen voor de provinciale staten en waterschappen is dat 30 januari 2023. Op het adres waar u dan staat ingeschreven, worden ook uw stempassen bezorgd.

De stemlokalen zijn open op woensdag 15 maart van 7:30 uur tot 21:00 uur. Er kunnen ook bijzondere of mobiele stembureaus zijn met afwijkende openingstijden.
U kunt bij deze verkiezingen niet op maandag of dinsdag uw stem uitbrengen.

Om te kunnen stemmen heeft u uw stempassen en een identiteitsbewijs nodig. U krijgt twee persoonlijke stempassen thuisgestuurd, een voor de provinciale statenverkiezing en een voor de waterschapsverkiezingen. U ontvangt de stempassen op zijn laatst op woensdag 1 maart 2023.

U ontvangt uw stempas uiterlijk woensdag 1 maart. Heeft u geen stempas ontvangen of bent u uw stempas kwijt? Vraag dan een nieuwe aan bij de gemeente.

Heeft u geen stempas ontvangen of bent u uw stempas kwijt? Vraag dan zo snel mogelijk een nieuwe stempas aan bij uw gemeente. Dit kan schriftelijk, via een formulier dat u kunt vinden op de website van uw gemeente, of aan de balie van het gemeentehuis.

Het schriftelijke verzoek moet uiterlijk vrijdag 10 maart binnen zijn bij de gemeente. Aan de balie in het gemeentehuis kunt u tot dinsdag 14 maart 12.00 uur terecht. Daarna is het niet meer mogelijk om een nieuwe stempas aan te vragen.

Om te kunnen stemmen heeft u uw stempassen en een identiteitsbewijs nodig. U kunt een van deze identiteitsbewijzen meenemen:

• paspoort;
• identiteitskaart;
• rijbewijs uit Nederland;
• een geldig verblijfsdocument (enkel bij de waterschapsverkiezingen).

Kiezers met een dubbele nationaliteit kunnen zich ook identificeren met een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs uit een EER-land of een paspoort of identiteitskaart uit Zwitserland. Voor de waterschapsverkiezingen mag u zich ook legitimeren met een vreemdelingendocument of een identiteitsbewijs uit een ander EU-land.

Uw identiteitsbewijs mag maximaal 5 jaar verlopen zijn. Bij ‘geldig tot’ moet 16 maart 2018 staan of een datum daarna.

Heeft u geen identiteitsbewijs of is deze meer dan 5 jaar verlopen? En kunt u niet meer op tijd een nieuw identiteitsbewijs aanvragen? Dan kunt u een andere kiezer een schriftelijke volmacht verlenen om namens u te stemmen.

Vraag hiervoor een formulier aan bij de gemeente via de website of aan de balie. U en de persoon die voor u gaat stemmen, vullen het formulier in. Lever het formulier uiterlijk vrijdag 10 maart in bij de gemeente.

Is uw identiteitsbewijs gestolen of bent u het kwijt? Met een verklaring van vermissing, afgegeven door de gemeente, kunt u toch stemmen. Neem dan ook een pasje met uw foto mee. Bijvoorbeeld een gepersonaliseerde OV-chipkaart.

Het is niet mogelijk om bij deze verkiezing per brief te stemmen.

Het is niet mogelijk om digitaal te stemmen.

• Uiterlijk 2 weken voor de verkiezing ontvangt u uw stempassen.
• Neem uw stempassen en een geldig identiteitsbewijs mee naar het stembureau.
• Op het stembureau levert u uw stempassen in. Laat ook uw identiteitsbewijs zien aan het stembureaulid.
• Op het stembureau krijgt u twee stembiljetten. Eén voor de verkiezing voor de provinciale staten en een voor de verkiezing voor het waterschap. Hierop staan alle partijen die meedoen aan de verkiezingen. Ook staan hierop alle kandidaten op wie u kunt stemmen.
• De stembiljetten neemt u mee in het stemhokje. De stemming is geheim. De stemhokjes in het stemlokaal staan zo, dat niemand kan zien op wie u stemt. Alleen mensen met een lichamelijke beperking mogen hulp krijgen in het stemhokje.
• Met een rood potlood kleurt u het rondje in voor de naam van de persoon op wie u wilt stemmen.
• U kunt het stembiljet ook leeg laten. Dat heet blanco stemmen.
• Vouw elk stembiljet zo op dat niemand uw keuze kan zien.
• Hierna stopt u elk stembiljet in de daarvoor bestemde stembus. Er staat er een voor de provinciale staten en een voor de waterschappen. 

U kunt bij het stemmen één kandidaat per stembiljet kiezen door het bijbehorende vakje rood te kleuren. Als u meerdere vakjes inkleurt of iets op het stembiljet tekent of kleurt, is uw stembiljet ongeldig. Heeft u per ongeluk uw stembiljet ongeldig gemaakt of heeft u zich vergist? Dan mag u eenmalig om een nieuw stembiljet vragen.

Wilt u geen kandidaat kiezen, maar wel uw stemrecht gebruiken? Dan kunt u een blanco stem uitbrengen. U gaat dan wel naar het stemhokje, maar kiest geen kandidaat. U vult dus niets in op het stembiljet.

Uw blanco stem heeft geen invloed op de zetelverdeling. Een blanco stem of een niet-uitgebrachte stem gaat dus niet naar de grootste partij. Een blanco stem telt wel mee bij het bepalen van de opkomst van de verkiezing.

Als u dat zelf wilt, mag u een selfie (‘stemfie’) maken, op voorwaarde dat u het stemgeheim van andere kiezers respecteert en hen niet hindert bij het uitbrengen van hun stem.
U hoeft aan niemand te laten weten wat u stemt. Ook niet door het maken van een foto. Niemand mag u daartoe dwingen.

U kunt iemand anders vragen om voor u te stemmen. Dit heet machtigen.

U kunt op 2 manieren iemand vragen om voor u te stemmen:

• via uw stempas (onderhandse volmacht)
• via een machtigingsformulier (schriftelijke volmacht)

U kunt op twee manieren iemand vragen om voor u te stemmen:

1. via uw stempas (onderhandse volmacht)
2. via een machtigingsformulier (schriftelijke volmacht)

Onderhandse volmacht

Met een onderhandse volmacht kunt u tot op de dag van de verkiezing iemand anders vragen om voor u te stemmen. U vult daarvoor de achterkant van uw stempas in. Doe dat samen met degene die u wilt machtigen, dan weet u zeker dat u de juiste persoon machtigt. De ingevulde stempas geeft u mee aan de persoon die voor u gaat stemmen. U moet ook een kopie van uw identiteitsbewijs meegeven. Dat mag ook een goed leesbare afbeelding op een telefoon of tablet zijn.

De persoon die voor u stemt (de gemachtigde) moet:

• kiesgerechtigd zijn;
• in dezelfde gemeente én dezelfde provincie of hetzelfde waterschap als u wonen. Als de persoon die voor u stemt (de gemachtigde) niet in uw gemeente woont dan kunt u een machtigingsformulier invullen (zie onder ‘schriftelijke volmacht’);
• uw stem tegelijk met zijn/haar eigen stem uitbrengen.

Schriftelijke volmacht

U kunt ook voorafgaand aan de verkiezingsdagen een schriftelijke volmacht geven. Het stemmen met een schriftelijke volmacht is bijvoorbeeld ook een oplossing als u langere tijd in het buitenland bent. Voor een schriftelijke volmacht vult u samen met de persoon die voor u gaat stemmen een formulier in en levert deze in bij uw gemeente. U kunt dit formulier ‘verzoek om bij volmacht te stemmen’ ook downloaden via de website van uw gemeente. Het formulier moet uiterlijk vrijdag 10 maart bij de gemeente binnen zijn.

De persoon die voor u stemt (de gemachtigde) moet:

• kiesgerechtigd zijn;
• in dezelfde provincie of hetzelfde waterschap als u wonen;
• uw stem tegelijk met zijn eigen stem uitbrengen. 

Met de app KopieID(externe link) van de Rijksoverheid, maakt u op een veilige manier een kopie van uw identiteitsbewijs. U kunt dan de foto en het Burgerservicenummer (BSN) onleesbaar maken.

Let op: kijk goed op uw ID-bewijs waar uw BSN staat. Dit nummer kan zich ook bevinden in een (machine-leesbare) strook onderaan het document. Maak ook daar uw BSN onleesbaar.

Uw naam, geboortedatum, handtekening en de geldigheidsduur van het document zijn nodig voor de identificatie. Deze gegevens mag u dus niet onleesbaar maken.

Met de KopieID app kunt u ook een watermerk toevoegen aan de kopie. In dit watermerk vermeldt u het doel waarvoor u de kopie maakt en de datum waarop u de kopie maakt. U kunt de kopie vervolgens versturen of printen.

KopieID-app downloaden

U kunt de KopieID-app(externe link) downloaden in de Apple App Store of Google Play Store. De app is een uitgave van de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens, onderdeel van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

U mag per verkiezing voor maximaal 2 andere kiezers een stem bij volmacht uitbrengen. Dit kan alleen tegelijk met het uitbrengen van uw eigen stem.

Alle stembureaus moeten toegankelijk zijn voor mensen met een beperking. Alleen voor mobiele stembureaus en stembureaus op het station gelden minder strenge eisen.

Voor mensen in een rolstoel is er minstens een stemhokje met een verlaagd schrijfblad. Kiezers met een lichamelijke beperking mogen voor praktische hulp iemand meenemen in het stemhokje. Informatie over wat er geregeld is voor kiezers met een beperking, leest u op www.elkestemtelt.nl(externe link).

Sommige stembureaus zijn extra toegankelijk voor mensen met een beperking. Op de website van de gemeente of op www.waarismijnstemlokaal.nl(externe link) kunt u nagaan waar die stembureaus zijn.

In het stemlokaal mag een stembureaulid u uitleg geven over hoe u het stembiljet moet gebruiken. Heeft u vanwege uw lichamelijke beperking hulp nodig bij het stemmen? Dan mag er iemand met u mee in het stemhokje om u te helpen.

Heeft u vanwege uw lichamelijke beperking hulp nodig bij het stemmen? Dan mag er iemand met u mee in het stemhokje om u te helpen.

In elk stemlokaal hangt een extra grote lijst met de namen van de kandidaten en partijen waarop u kunt stemmen en is er ministens 1 leesloep met verlichting beschikbaar. Sommige gemeenten hebben een zogeheten ‘stemmal’ met audio-ondersteuning.

In deze video’s van ProDemos vindt u informatie over de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen in Nederlandse Gebarentaal (NGT):

• Video over hoe stemmen werkt(externe link)
• Video over de provinciale staten(externe link)
• Video over de waterschappen(externe link)

U kunt buiten het stemhokje uitleg krijgen van een stembureaulid. Hulp in het stemhokje is niet toegestaan. Veel gemeenten en maatschappelijke instellingen organiseren voorafgaand aan de verkiezingen trainingen over het stemmen. Op de website www.hoewerktstemmen.nl(externe link) vindt u uitleg en kunt u oefenen.

Het is niet toegestaan om iemand mee te nemen in het stemhokje. Wel mag buiten het stemhokje iemand u uitleg geven over hoe het stembiljet werkt.

Het kiesrecht is een persoonlijk recht dat alleen voor de kiezer is. U mag dus zelf stemmen, ook al is iemand anders uw wettelijke vertegenwoordiger. Het is aan u om te besluiten of u iemand machtigt als u niet zelf naar het stembureau kunt of wilt komen.

Wilt u iemand machtigen, maar kunt u geen handtekening zetten en staat op uw identiteitsdocument “niet in staat tot tekenen”? Dan kunt u iemand machtigen om voor u te stemmen.

U hoeft de schriftelijke volmacht of de machtiging via uw stempas ook niet te ondertekenen. De gemeente of het stembureau controleert of de opmerking ”niet in staat tot tekenen’’ ook in uw identiteitsdocument staat. Als dat zo is, kan iemand anders voor u stemmen.

Op dit moment is er geen noodzaak tot het nemen van coronamaatregelen en hoeven gemeenten de stemlokalen dus niet in te richten met inachtneming van coronamaatregelen. Wel kan het zijn dat uw gemeente stemlokalen extra ruim inricht en bijvoorbeeld gebruikmaakt van kuchschermen. 

Stembureaus in Zwartewaterland

Op 15 maart om 21.00 uur sluit de stemming. Daarna starten de leden van de stembureaus met het tellen van de stemmen. U mag hiernaar komen kijken. De voorzitter van het stembureau zorgt ervoor dat het tellen goed verloopt.

De vaststelling van de uitslag gebeurt per verkiezing, in een aantal stappen.

1. Na het sluiten van de stemlokalen op 15 maart 21.00 uur, worden alle stemmen geteld. De leden van het stembureau tellen dan eerst het aantal toegelaten kiezers (de stempassen, kiezerspassen en volmachten). Daarna tellen ze de stembiljetten. In sommige gemeenten tellen de stembureaus alleen de totalen van de stemmen die per partij zijn uitgebracht. Ze tellen dan dus nog niet hoeveel stemmen er op elke kandidaat zijn uitgebracht. Dat gebeurt de volgende dag, door het gemeentelijk stembureau. Dit wordt ook wel centrale stemopneming genoemd. 
   Het stembureau legt de uitslag vast in een verslag. Dit heet een proces-verbaal. Let op: de uitslag die op basis van deze eerste telling bekend wordt gemaakt, is een voorlopige uitslag.
    
2. Op donderdag 16 maart (en soms ook op vrijdag 17 maart) houdt het gemeentelijk stembureau een openbare zitting. Daar worden alle processen-verbaal van de stembureaus in de gemeente gecontroleerd. Als er fouten in staan, voert het gemeentelijk stembureau een hertelling uit. In gemeenten waar een centrale stemopneming wordt gehouden, voert het gemeentelijk stembureau geen controle, maar telt het alle stemmen op lijst- en kandidaatsniveau. Aan het einde van de zitting stelt het gemeentelijk stembureau de uitkomst van de verkiezingen binnen de gemeente vast.
    
3. Bij provinciale statenverkiezingen in provincies met meerdere kieskringen (Gelderland, Noord-Holland, Zuid-Holland, Noord-Brabant en Limburg) stelt het hoofdstembureau de uitslag op kieskringniveau vast op maandag 20 maart. In provincies die uit 1 kieskring bestaan en bij waterschapsverkiezingen gaan de uitslagen van de gemeenten meteen naar het centraal stembureau.
    
4. Het centraal stembureau voert een aantal controles uit. Als er nog fouten zijn overgebleven in een of meer processen-verbaal, geeft het centraal stembureau het gemeentelijk stembureau de opdracht om die fouten te corrigeren.
    
5. Zo snel mogelijk maar niet eerder dan donderdag 23 maart 2023 stelt het centraal stembureau de definitieve uitslag van de verkiezing vast.
    
6. Per woensdag 29 maart treden de zittende leden van de provinciale staten en het algemeen bestuur van de waterschappen af. Die dag is ook de eerste vergadering van de nieuwgekozen leden van de provinciale staten en de nieuwgekozen leden van het algemeen bestuur van de waterschappen.

Het tellen van de stemmen is openbaar. U mag daarbij aanwezig zijn. Ook de media mag aanwezig zijn bij het tellen van de stemmen.

• Het tellen van de stemmen is openbaar. U bent welkom om te komen kijken. Ook de media mogen aanwezig zijn.
• Het tellen wordt uitsluitend verricht door leden van het stembureau en tellers die zijn benoemd of aangewezen door de gemeente.
• Als u denkt dat er iets niet goed verloopt tijdens het tellen van de stemmen, dan geeft u dat aan bij de voorzitter van het stembureau. Deze maakt hiervan een aantekening in het proces-verbaal.
• U mag het telproces en de stembureauleden niet hinderen.
• U mag aantekeningen, foto’s en video’s maken.
• U mag een foto maken van het proces-verbaal met daarop de aantallen. Dit mag pas nadat het proces-verbaal is ondertekend door de leden van het stembureau. Er mogen geen foto’s worden gemaakt van de handtekeningen van de leden van het stembureau.

U mag een foto maken van het proces-verbaal met daarop de aantallen. Dit mag pas nadat het proces-verbaal is ondertekend door de leden van het stembureau. Er mogen geen foto’s gemaakt worden van de handtekeningen van de leden van het stembureau.